 |
| Laatste Avondmaal van Elisabeth Ohlson-Wallin |
In de definities schuilt
echter een drietal problemen waarvan de moderne kunstliefhebber bewust moet
zijn. Ten eerste doen ploegende ossen van Rosa Bonheur geen gaydar afgaan, ook
al leefde de schilderes samen met een vrouw. Bovendien is niet alles wat wij
als homoseksualiteit interpreteren, als zodanig bedoeld. In de Griekse Oudheid
gold bepaald seksueel contact tussen een volwassen burger (per definitie een
man) en een jongeling als onderdeel van de initiatie van deze laatste. Ten
derde is het begrip 'homoseksualiteit' vrij recent en dus ook de bijbehorende
moderne identiteit die ermee geassocieerd wordt. Neerslag van die ontwikkeling
in de kunst vinden wij in de stroming Aestheticism van rond 1900 in foto’s van
Brassaï over het nachtleven van Parijs en in de portretten van de Parijse kring
rond de Amerikaanse Nathalie Barney, zoals Romaine Brooks’ portret van 'Una,
Lady Troubridge' uit 1924.
Dit betekent niet dat er in
de oudere kunst geen homoseksualiteit werd afgebeeld. Klassieke mythen leverden
genoeg stof, zoals de ontvoering van de mooie herdersjongen Ganymedes door de
oppergod Jupiter of de verleiding van Diana’s nimf Callisto door dezelfde
Jupiter in vermomming als Diana. Deze thema’s komen voor bij Rembrandt, Rubens
en Michelangelo. Naast mythen waren er ook historische gebeurtenissen, zoals de
verhouding tussen keizer Hadrianus en Antinoös of het werk van de dichteres
Sappho, die zowel de liefde tussen mannen en vrouwen als de liefde tussen
vrouwen bezong.
Michelangelo werd later zelfs
een symbool van mannelijke homo-seksualiteit. Hetzelfde gebeurde met een deel
van de kunst uit de Griekse Oudheid. Baron Von Gloeden refereerde daaraan in
zijn foto’s van naakte Siciliaanse jongens. Ook Keith Haring gebruikte dit
soort referenties. Een heel andere verwijzing maakt de Zweedse Elisabeth Ohlson
in haar serie 'Ecce homo' waarin zij de traditionele iconografie van het leven
van Christus uitbeeldt met homo’s in de
hoofdrollen. Als variant op de Annunciatie krijgen twee vrouwen van de
aartsengel een reageerbuis voor de inseminatie. Het Laatste Avondmaal is een heuse
staalkaart van drags.
Vrouwelijke homoseksualiteit werd eeuwenlang gemaakt met
vooral de mannelijke beschouwer in het achterhoofd. Expliciete seks tussen
vrouwen in schilderijen van of toegeschreven aan de rokokoschilder François
Boucher, getuigen hiervan. Tekenend is bovendien een anonieme prent voor de
Nederlandse uitgave van De Sades 'L’histoire de Juliette, sa soeur ou Les
prospérités du vice' uit het einde van de achttiende eeuw. Daarop vrijen naakte
vrouwen op het toneel, terwijl uit de zaal een man toekijkt en door een vrouw
oraal bevredigd wordt.
Met dit gegeven in het
achterhoofd kun je je afvragen wanneer artistieke afbeeldingen van intimiteit
tussen mensen van hetzelfde geslacht 'homokunst' zijn. In het verlengde daarvan
is de vraag legitiem wanneer een erotische afbeelding van een vrouw of man als
homokunst kan worden gezien. Leg je de interpretatie bij de beschouwer of laat
je de kunstenaar de betekenis bepalen?
De Amerikaanse fotografe
Nan Goldin maakt persoonlijke foto’s, waarin ze onder meer haar vrienden
portretteert. Haar tentoonstellingen zijn daardoor net autobiografische romans,
met sterke beelden, zoals het vrijende stel Jens en Clemens. In 2002 had Goldin
in Warschau een grote overzichtstentoonstelling in het centrum voor moderne
kunst. Vanwege de expliciete beelden en het homoseksuele gehalte van sommige
foto's werd van overheidswege de toegang aan minderjarigen ontzegd.
In Polen kreeg sommige
homokunst een meer activistische lading. Neem de postercampagne 'Laat ze ons
maar zien' ('Niech nas zobaczą') uit 2003 van Karolina Breguła. Deze campagne
was specifiek bedoeld om het tot kort daarvoor doodgezwegen onderwerp zichtbaar
te maken, met protesten tot gevolg. Zelfs de grote regenbooginstallatie van
Julita Wójcik, die zij als 'vrij van associaties' bestempelde, werd zeven keer
in brand gestoken toen zij tussen 2012 en 2015 in Warschau op het Plac (plein)
Zbawiciela stond.
Dat LHBT-zaken in Polen
beladen zijn, wordt door meerdere voorbeelden geïllustreerd. De jonge tekenaar
en filmmaker Karol Radziszewski kreeg geen opdracht voor een muurschildering in
het (rechts georiënteerde) Museum van de Opstand van Warschau, omdat zijn
ontwerp ietwat sensueel oogde, maar wellicht ook omdat Radziszewski met
homopornografische muurschilderingen faam verwierf. De opdracht voor een (niet
pornografische) muurschildering in de hoofdstedelijke metro kreeg hij trouwens
wel.
Een en ander leidde ertoe
dat de Tsjech David Černý in zijn controversiële installatie 'Entropa' uit 2009
Polen verbeeldde als een aardappelveld met priesters die een regenboogvlag
hijsen. Een ironisch commentaar op de homorechten in Polen dus.
Zo kan de LHBT-thematiek gebruikt
worden als een humoristisch onderwerp met een activistisch randje. Ook bij
Banksy is dat het geval met zijn 'Queen Vic' en 'Kissing policemen' of bij de
zoenende politiemannen van de Russische groep Blauwe Neuzen. Dat humoristische
is in camp goed te voelen, wat het Franse kunstenaarsduo Pierre et Gilles
uitstekend weet uit te buiten.
De vraag wat homokunst nu precies is, blijft moeilijk
te beantwoorden. De gegeven definities laten veel interpretatieruimte. Er zijn
kunstenaars die zich graag in die ruimte begeven, bedoeld of onbedoeld.
Namen van de belangrijkste kunstenaars uit de lezing:
-anoniem; Attische beker, ca. 520 v.Chr.
-anoniem; Attische beker, ca. 510 v.Chr.
-Bacon, Francis(1909-1992); schilder van 'Two figures'
-Banksy (ca. 1965); maker van de graffiti’s 'Queen Vic', 'Kissing Policemen' (2005). Zie ook
www.banksy.org.uk
-Blauwe neuzen; fotografen van 'Zoenende politieagenten' (2005)
-Brassaï (pseudoniem van Gyula Halász, 1899-1984); fotograaf van het nachtleven van Parijs, waaronder 'Faux couple' (1932)
-Breguła, Karolina (1979); fotografe van 'Laat ze ons maar zien' ('Niech nas zobaczą' (2003)
-Brooks, Romaine (1874-1870); schilderes van 'Natalie Clifford Barney' of 'The Amazon' (1920); 'Una, Lady Troubridge' (1824)
-Buonarroti, Michelangelo (1475-1564); beeldhouwer van 'David' (1501-1504), schilder van 'Tondo Doni' (ca. 1504) en tekenaar van 'Ganymedes' (1532)
-Bonheur, Rosa (1822-1899); schilderes van 'Ploegen in de Nivernais' (1849) en
Paardenbeurs' (1883)
-Cahun, Claude (1894-1954); fotografe van 'Double Self-portrait' (1929), 'Self-portrait' (1928), 'Marcel Moore' (1928)
-Courbet, Gustave (1819-1877); schilder van 'de Slaap' (1866)
-Černý, David (1967); maker van 'Entropa' (2009)
-Delville, Jean (1867-1953); schilder van 'L’école de Platon' (1898)
-Feldmann, Hans-Peter; (1941), 'David' (2006)
-Giotto di Bondone (1267-1337); schilder van 'Intocht in Jeruzalem' in de Scrovegnikapel (1303-1305)
-Gloeden, Baron Wilhelm von (1856-1931); fotograaf van meestal naakte, jonge Sicilianen
-Goldin, Nan (1953); fotografe van 'Self-portrait on the train, Boston-New Haven' (1997), 'Cookie at Vittorio’s Casket' (1989), 'Max at Sharon’s apartment under photograph of his mother Cookie' (1996), 'Clemens squeezing Jens’ nipples' (2001), 'Jens entering Clemens (after Caravaggio)' (2001)
-Haring, Keith (1958-1990); maker van de Davidbuste zonder titel (1983)
-Mantegna, Andrea (ca. 1431-1506); schilder van 'Sint Sebastiaan' (1457-8)
-Muybridge, Eadward (1830-1904); fotograaf van 'Worstelaars' (1887)
-Ohlson Wallin, Elisabeth (1961); fotografe van 'Annunciatie'; 'Intocht in Jeruzalem', 'Laatste Avondmaal', 'Kruisiging' uit de serie Ecce Homo (1998). Zie ook http://www.ohlson.se/
-Pierre et Gilles (resp. 1950 en 1953); fotografen van 'Sébastien de la Mer' (1994), 'Les amoureux Johan et Léo' (1998), 'Sainte Affligée' (1983)
-Radziszewski, Karol (1980); fotograaf en filmer van 'Fag Fighters' (2007), tekenaar van 'Powstańcy' (2011), 'Pedały' (vanaf 2002), muurschildering op metrohalte Marymont (2006)
-Richmond, William Blake (1842-1921); schilder van 'The Bowlers' (1879)
-Rijn, Rembrandt van (1606-1669); schilder van 'Ontvoering van Ganymedes' (1635)
-Rops, Félicien (1833-1898): tekenaar van 'Satan zaait onkruid' (1882); 'Sappho, naar een reliëf gevonden in Herculaneum'; 'Twee potten' (z.d.)
-Rubens, Peter Paul (1577-1640); schilder van 'Jupiter en Callisto' (1613)
-Sweerts, Michaël (1618-1664); schilder van 'Badende jongemannen'
-Tiepolo, Giambattista (1696-1770); schilder van 'De dood van Hyacinthus' (1752-1753)
-Tintoretto, Jacopo (1518-1594); schilder van 'Laatste Avondmaal' (1592-4)
-Wójcik, Julita; maker van 'Tęcza' (2011)
Hand out bij de lezing van Bureau Boeiend in de Centrale OBA op zaterdag 12 september 2015.
Copyright: http://www.bureauboeiend.nl/
Deze reactie is verwijderd door een blogbeheerder.
BeantwoordenVerwijderen