Woertman observeerde wel de studenten in de gangen van de Utrechtse universiteit. Ze zag hoe die zichzelf massaal fotograferen op de wc, voor de deur van de collegezaal of met hun nieuwe zonnebril. Kijk eens, dit ben ik.
Voor Woertman is dit een verbazingwekkend fenomeen dat op haar narcistisch overkomt: de selfie-maker fotografeert zichzelf tegen een achtergrond, hij is de hoofdpersoon, de ander hooguit het decor. Fungeert de afbeelding misschien ook als extern geheugen: ik was er écht? Ik sta op de foto, dus ik besta?
Volgens Woertman heeft deze ik-zucht verstrekkende gevolgen: ze holt uiteindelijk onze intieme relaties uit. Vanmiddag houdt zij de Johannes Rutgerslezing, getiteld 'Seks in het selfie-tijdperk'. Het is een vurig pleidooi tegen 'het bombardement van lege beelden', tegen de selfies, de facebook-foto's en de pornografie op internet, want die helpen de betekenisvolle seks om zeep. Dat is: de ontmoeting tussen twee mensen die zichzelf ook figuurlijk bloot durven te geven en met echte aandacht bij de ander zijn.
Vijftien foto's
Zelf groeide ze op in een bijna beeldloze tijd; tot haar tiende zonder tv. In het ouderlijk huis hing één spiegeltje naast de deur in de gang, zo vertelt ze in haar Utrechtse universiteitskamer; daarin fatsoeneerde haar moeder gauw haar kapsel voor vertrek. Foto's werden alleen genomen van bijzondere gebeurtenissen: de eerste heilige communie, een diploma-uitreiking. Toen Woertman - oudste van vijf kinderen - het huis uitging, kreeg ze van haar moeder een fotoalbum met vijftien foto's mee, ter herinnering aan een hele jeugd.
"Je kende jezelf niet als beeld", zegt ze over haar generatie. Wat een verschil met de jonge mensen van nu die zichzelf voortdurend 'objectiveren': "Zij maken van zichzelf een object, een ding dat je kunt vastleggen, grijpen, bekijken en bewonderen." Dat is niet alleen een ijdele activiteit, maar ook een oppervlakkige: wie bezig is om zichzelf te fotograferen terwijl hij voor een prachtige kathedraal staat, kijkt niet naar die prachtige kathedraal. "Je bent niet met volle aandacht bij wat je meemaakt, je kunt ook niet stilstaan bij wat je voelt", aldus Woertman. "Dat maakt niet gelukkig, want gelukkig voel je je pas als je wél gefocust bent op wat je doet."
De ik-gerichtheid die uit de selfie spreekt, ziet zij terug in de hele samenleving, die zichzelf als open en transparant profileert, waarin niets verborgen blijft en privélevens in de (online) etalage liggen. De alomtegenwoordige porno schrijft intussen voor hoe je vrijen moet: twee of meer pompende lijven bewegen zich volgens een vaste choreografie naar een orgasme.
Verdingelijkt
"Seksualiteit is verdingelijkt in onze maatschappij", zegt Woertman. "Het is tot een ding gemaakt, het is iets wat je kunt hébben, waarvoor je eventueel een lustpil of viagra slikt, waarin je doelen moet behalen. Wie zichzelf veel op de voorgrond stelt, doet dat ook in bed. Seks is verworden tot een activiteit waarbij je gericht bent op je eigen opwinding en waarbij je apparaten en beelden gebruikt. Ik zie het als een enorm narcisme, als één grote masturbatie. Noem dat alsjeblieft geen liefde, noem het geen relatie."
Terwijl de fysieke liefde ook zo krachtig kan zijn volgens Woertman, met een beetje geluk zelfs 'een transcendente ervaring' oplevert. Twee mensen die níet met zichzelf maar met elkaar bezig zijn, "die met kwetsbaarheden durven leven, niks achterhouden. Als je dat durft, levert het veel op. Als je gezien wordt zoals je bént en niet zoals je jezelf presenteert, dan kun je het gevoel hebben dat je uit de tijd stapt, uit je eigen ik."
Fundament
Fysiek contact met een belangrijke ander vormt volgens Woertman zelfs "het fundament van wie we zijn. Net zoals baby's sterven als ze niet worden aangeraakt, hebben wij ook een aanraking nodig. Niet als object - je bent een lekker ding - maar van iemand met warme handen en een warme blik. Een ander die er gewoon is, met al z'n aandacht bij jóú, dat is een heel troostende ervaring. Volwassenen die nooit meer worden aangeraakt, gaan daar niet meer letterlijk dood van, maar ze gaan wel een stukje dood."
Dergelijk contact komt in de verdrukking in het selfie-tijdperk waarin we vooral kijken en steeds minder aanraken. Woertman is er zeker van: "Als je een groot deel van de dag in beelden leeft, in je hoofd en in de digitale wereld, dan leef je minder in je lichaam, in de zintuiglijke wereld. Dan raak je elkaar op den duur ook minder aan. Zeker in een land als Nederland, waar we toch al niet zo'n aanrakingscultuur hebben."
Haar lezing vandaag valt vooral als een oproep te interpreteren: bescherm de liefde tegen de beelden, doe alle apparaten uit, vergeet jezelf, wees helemaal aanwezig. En deel deze ervaring vooral niet met derden, hou de liefde geheim. "De liefde laat zich niet via foto's, filmpjes of neonletters kennen, de liefde wil dat niet."
Rutgerslezing
De jaarlijkse Johannes Rutgerslezing vindt altijd plaats rond World Sexual Health Day (4 september). Op 3 september 2015 sprak Liesbeth Woertman om 14.30 uur in Het Oude Postkantoor in Utrecht.
Bron: Trouw, 3 september 2015
Deze reactie is verwijderd door een blogbeheerder.
BeantwoordenVerwijderen